Sıfatlar - תארים

İbranice’de sıfatların kullanılışı Türkçe’de olduğundan çok farklıdır. Örneğin Türkçe’de “kırmızı elma”, “güzel kız”, “küçük çocuk” deriz. Ancak İbranice’de sıfatlar, cinsiyet ve sayılara bağlı olarak değişirler.

Örneğin İbranice’de “iyi öğrenci” derken “iyi” sıfatı 4 farklı şekilde kullanılır:

תלמיד טוב – talmid tov (tekil / maskülen)
תלמידה טובה – talmida tova (tekil / feminen)
תלמידים טובים - talmidim tovim (çoğul / maskülen)
תלמידות טובות – talmidot tovot (çoğul / feminen)

Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de İbranice’de sıfatların her zaman isimden sonra gelmesidir.

הוא ילד טוב – hu yeled tov – o iyi çocuktur
היא ילדה נחמדה – hi yelda nehmada – o hoş kızdır
אתם ילדים יפים – atem yeladim yafim – siz güzel çocuklarsınız
הן ילדות גדולות – hen yeladot gdolot – onlar büyük kızlardır

Alıştırma:

Cümleleri aşağıdaki sıfatlardan uygun olanı seçerek tamamlayın.

הוא מורה .........................................................................
הן תלמידות ......................................................................
היא ילדה . ........................................................................
אנחנו מורים לא .................................................................
הם ילדים ..........................................................................
את תלמידה ........................................................................

חדשים, טובה, חדשות, טוב, גדולים, קטנה

İbranice’de sık kullanılan bazı sıfatlar şunlar:

טוב, טובה, טובים, טובות
tov, tova, tovim, tovot – iyi

קטן, קטנה, קטנים, קטנות
katan, katana, ktanim, ktanot – küçük

גדול, גדולה, גדולים, גדולות
gadol, gdola, gdolim, gdolot – büyük

קר, קרה, קרים, קרות
kar, kara, karim, karot – soğuk

חם, חמה, חמים, חמות
ham, hama, hamim, hamot – sıcak

חדש, חדשה, חדשים, חדשות
hadaş, hadaşa, hadaşim, hadaşot – yeni

יפה, יפה, יפים, יפות
yafe, yafa, yafim, yafot – güzel

חשוב, חשובה, חשובים, חשובות
haşuv, haşuva, haşuvim, haşuvot – önemli

נחמד, נחמדה, נחמדים, נחמדות
nehmad, nehmada, nehmadim, nehmadot – hoş

זקן, זקנה, זקנים, זקנות
zaken, zkena, zkenim, zkenot – yaşlı

צעיר, צעירה, צעירים, צעירות
tsair, tseira, tseirim, tseirot – genç

ישן, ישנה, ישנים, ישנות
yaşan, yaşana, yaşanim, yaşanot – eski

Alıştırma:

Aşağıdaki ifadeleri İbranice’ye çevirmeyi deneyin.

Yaşlı adam, hoş kız, sıcak kahve, genç kadınlar, güzel kızlar, küçük çocuklar, önemli kitap, yeni daire, eski kitaplar, soğuk kahve

Bazen bir sıfatın feminen ve tekil hali “ת#” takısı ile bitebilir. Örneğin;

מעניין, מעניינת, מעניינים, מעניינות
meanyen, meanyenet, meanyenim, meanyenot – ilginç

מיוחד, מיוחדת, מיוחדים, מיוחדות
meyuhad, meyuhedet, meyuhadim, meyuhadot – özel

Daha önce işaret sıfatlarını öğrenmiştik:

זה – ze – bu (maskülen)
זאת – zot – bu (feminen)
אלה – ele – bunlar

Örnekler:

זה יום טוב – ze yom tov – bu güzel bir gün
זאת דירה חדשה – zot dira hadaşa – bu yeni bir daire
אלה ילדים נחמדים – ele yeladim nehmadim – bunlar hoş çocuklar
אלה תלמידות צעירות – ele talmidot tseirot – bunlar genç öğrenciler

Alıştırma:

Cümleleri aşağıdaki sıfatlar arasından doğrusunu seçerek tamamlayın.

היא תלמידה .....................................................
הם מורים ........................................................
אנחנו לא ילדים ................................................
אלה דירות ......................................................
זה ילד ............................................................
הן ילדות ........................................................

חדשות, טובה, מעניינים, גדולים, יפות, נחמד

Bazı sıfat tamlamaları yukarıdaki kurallara uymazlar. Örneğin maskülen bir isim çoğul olurken feminen takı, feminen bir isim de çoğul olurken maskülen bir takı alabilir. Bu durumda sıfat değişmez. Örnek verecek olursak:

רחוב – rehov yani cadde kelimesi maskülen bir isimdir. Ancak çoğul olurken maskülen “ים” takısı yerine feminen “ות” takısı alır. Yani רחובות – rehovot olur. Ancak isimden sonra gelen sıfat yine maskülen formda kalır. Bu gibi isimler yukarıdaki kuralın dışında kalırlar.

Örnekler:

רחוב קטן \ רחובות קטנים
rehov katan / rehovot ktanim – küçük cadde / küçük caddeler

שם חדש \ שמות חדשים
şem hadaş / şemot hadaşim – yeni isim / yeni isimler

מילה טובה \ מילים טובות
mila tova / milim tovot – iyi söz / iyi sözler

אישה יפה \ נשים יפות
işa yafa / naşim yafot – güzel kadın / güzel kadınlar

Alıştırma:

Aşağıdaki cümleleri çoğul hale getirin.

רחוב חדש
שם מעניין
מילה טובה
אישה נחמדה

Fiiller 2 – פעלים 2

14 Ekim 2008 tarihinde yayımladığım “Filler” konusunda, İbranice’deki fiillerin tekil – çoğul veya eril – dişil durumlarına göre nasıl değiştiğini anlatmıştım. Bu konunun devamı olarak iki yeni fiil daha öğreneceğiz ve bir de alıştırma yapacağız.

גר - gar = yaşamak, bir yerde ikamet etmek anlamına gelir
שר - şar = şarkı söylemek

Her iki fiilin eril – dişi ve tekil – çoğul çekimlerini yukarıdaki tabloda görebilirsiniz.

Şimdi bu iki fiili kullanarak küçük bir alıştırma yapalım:

Alıştırma:

Boşlukları גר ve שר fiillerinin uygun halleri ile doldurun.

המורה .............. שיר
רינה ............. ללללללל
טל .............. שם
..............הוא

............ רמי
........... רינה

............ דני
............. אתה
.............. את
............... אני
................. היא



Yanıtlar: גרה, שרה, גרה, גר, שר, שרה, גר, שר, גר, שרה, שר


Yeni kelimeler / מילים חדשות

שם - şam – orada
פה - po – burada
שיר - şir – şarkı
שם - şem – ad, isim
למה - lama – niye
קולה - kola
עץ - ets – ağaç
שוקולד - şokolad – çikolata
רק - rak – sadece
רגע - rega – an (bir dakika bekle anlamında da kullanılır)
שניה - şniya – saniye
דקה - daka – dakika
לאן - lean – nereye
יש - yeş – var
אין - eyn - yok

רבים – יחיד - Rabim – Yahid (Tekil – Çoğul)

İbranice’deki her isim ve sıfatın dişi ve eril olarak ikiye ayrıldığını artık biliyoruz. Şimdi bunların tekil ve çoğul hallerini öğreneceğiz. İbranice’deki bir kelimeyi çoğul hale getirirken, yine kelimenin dişi veya eril oluşuna göre farklı takılar kullanırız. Bunlar:

Eril kelimeler için ים - im
Dişi kelimeler için ות - ot takılarıdır.

Şimdi bunu örneklerle açıklayalım:

תלמיד - talmid erkek öğrenci demektir. Bu kelimeyi çoğul yapmak, yani erkek öğrenciler demek için kelimenin sonuna ים - im takısı getiririz. Yani תלמידים - talmidim olur.

תלמידה - talmida kız öğrenci demektir. Çoğul yapmak, yani kız öğrenciler demek için kelimenin sonuna ות - ot takısı getiririz. Yani תלמידות - talmidot olur.

טלויזיה - televizya yani televizyon kelimesi “ה” harfi ile bittiği için dişi bir kelimedir. Bu yüzden televizyonlar derken dişi çoğul takısı olan ות - ot takısını kullanırız. Yani טלויזיות - televizyot olur.

Aşağıdaki örnekleri de inceleyelim:

ילד - yeled – erkek çocuk
ילדים – yeladim – erkek çocuklar

ילדה - yelda – kız çocuk
ילדות - yeladot – kız çocuklar

לימון - limon
לימונים - limonim – limonlar

ספר – sefer – kitap
ספרים - sfarim - kitaplar

הוא תלמיד והיא תלמידה

רותי את מורה
לא, אני לא מורה, אני תלמידה

מי אתה
אני דנירה

אתה תלמיד פה
לא, אני מורה פה

מי היא
היא איריס, היא גם מורה פה

Alıştırma:

Aşağıdaki kelimeleri çoğul hale getirin.

תלמיד
מורה
תלמידה
טלויזיה
ילד
ילדה
חלה
לימון


Yanıtlar: לימונים, חלות, ילדות, ילדים, טלויזיות, תלמידות, מורות, תלמידים

Alıştırma:

Aşağıdaki cümleleri çoğul hale çevirin.

הוא תלמיד וגם היא תלמידה
.....................................


זה המורה של התלמיד
..............................


זאת המורה של התלמידה
....................................


Aşağıdaki cümleleri tekil hale çevirin.

אלה הגלידות של התלמידות
.........................................

אלה החברים של המורים
...................................

אנחנו לא תלמידות, אנחנו מורות
........................................

Yeni kelimeler / מילים חדשות

חבר - haver – arkadaş
איש - iş – erkek
אנשים - anaşim – insanlar
אישה - işa – kadın
נשים - naşim – kadınlar
מתי - matay – ne zaman
או - o – ya da

של מי - şel mi – kimin

Bir şeyin kime ait olduğunu sorarken של מי - soru kalıbını kullanırız.

Örnek:

של מי הספר - şel mi hasefer

של מי התלמידים - şel mi hatalmidim

Kişi zamirleri

אני - ani – ben
את - at – sen (f)
אתה - ata – sen (m)
היא - hi – o (f)
הוא - hu – o (m)
אנחנו - anahnu – biz
אתן - aten – siz (f)
אתם - atem – siz (m)
הן - hen – onlar (f)
הם - hem – onlar (m)

Alıştırma:

Cümlelerdeki boşlukları uygun zamirlerle tamamlayın.

.................. מי
היא איריס

את רותי
כן,................רותי

מי אתן
רחל ואיריס.................

אתה גם פה
כן,...................גם פה

אתם דני ואורי
לא, ................. לא דני ואורי, .................. יוסי וגדי

מי הוא
אירי.....................

................. מי
אני רותי

.................. מי
אנחנו יוסי ודן

.................. מי
אנחנו רותי ורחל

דני....................
כן, אני דני

Cevaplar:

היא, אני, אנחנו, אני, אנחנו, הוא, את, אתם, אתן, אתה

ה – ha – the

ה harfinin belirttiği durumun Türkçe’de tam karşılığı yok. Daha çok İngilizce’deki “the”nın karşılığı denilebilir. Bir şeyi belirten ve kesinlik ifade eden bir belirteç gibi kullanılıyor. Örneğin; המיץ, הגלידה, התלמידים, המורה

מי את
אני המורה של דני

מי אלה
אלה המורים של רותי ודני

İşaret sıfatları

Kişi ve nesneleri belirten işaret sıfatları da dişi eril olarak ikiye olarak. Belirttikleri kelimenin dişi veya eril oluşuna göre farklı yazılırlar.

זאת - zot – bu (dişi)
זה – ze – bu (eril)
אלה - ele – bunlar (hem dişi hem eril için kullanılır)

İşaret sıfatları belirttikleri kelimeden önce gelirler. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

זאת מרגרינה - zot margarina
זה איש - ze iş
זה דגל - ze degel
זה לחם – ze lehem
זה מים - ze mayim
זאת טלויזיה - zot televizya
זאת אמא - zot ima
זה משה - ze moşe
זאת וילה - zot vila
זה רדיו - ze radio
זה מלון - ze malon
זה וידאו - ze video
זה מיונז - ze mayonez
זה לימון - ze limon
זאת חלה - zot hala

זה מיץ וזאת גלידה - ze mits vezot glida
זה מורה וזאת תלמידה - ze more vezot talmida
אלה מורים ואלה מורות - ele morim ve’ele morot

Görüldüğü gibi kelimenin dişi veya eril olması durumuna göre, kelimenin başına gelen işaret sıfatı da dişi ve eril olarak değişiyor.

Şimdi de işaret sıfatları ve daha önce öğrendiğimiz soru kelimeleri ile basit soru cümleleri kurup bunları yanıtlayalım:

זה מורה - ze more
לא, זה לא מורה. זה תלמיד. – lo, ze lo more. ze talmid

זאת תלמידה - zot talmida
לא, זאת מורה. – lo, zot mora

זה הדגל של ישראל - ze hadegel şel israel
לא, זה הדגל של ירדן. – lo, ze hadegel şel yarden

מה זה - ma ze – bu ne (eril)
מה זאת - ma zot – bu ne (dişi)

מה זה - ma ze
זה וידאו - ze video
זאת טלויזיה - zot televizya

מה זה, מים - ma ze, mayim
לא, זה יין - lo, ze yayin

מה זה, לחם - ma ze, lehem
לא, זה לא לחם. זות חלה - lo, ze lo lehem. zot hala

מי זה - mi ze – bu kim (eril)
מי זאת - mi zot – bu kim (dişi)

מי זה - mi ze
זה דויד - ze david

מי זאת - mi zot
זאת המונליזה - zot hamonaliza

Alıştırma 3

Aşağıda verilen kelimelerle cümleleri tamamlayın…

מלון, מיונז, מורה, מנגו, רדיו, חלה.

לא, זאת לא טחינה, זה....................... (1
לא, זה לא תלמיד, זה......................... (2
לא, זה לא וידאו, זה........................... (3
לא, זה לא לחם, זאת........................... (4
לא, זה לא לימון, זה............................ (5
לא, זאת לא וילה, זה............................ (6

Kişi zamirleri ve soru kelimeleri

İbranice’de “sen” ve “o” gibi kişi zamirleri de dişi ve eril olarak iki farklı şekildedirler. Ancak “ben” kişi zamirinde dişi ve eril ayrımı yoktur.

Kişi zamirleri

אני - ani – ben
את - at – sen / kadın için
אתה - ata – sen / erkek için
היא - hi – o / kadın için
הוא - hu – o / erkek için

Soru kelimeleri

מה - ma – ne
מי - mi – kim
מאין - meayn – nereden

“Nereden” sorusunu sormak için şu cümleyi kurarız:

מאין אתה - meayn ata

Bu soruya yanıt verirken ülke veya şehrin adının başına –den, -dan takısını eklememiz gerekir.

İbranice’de –den, -dan takısı “מ” (mi)’dir. Genel olarak kelimenin başına gelen takı "מ" (mi) dir. Ancak א,ע,ה,ר,ח ile başlayan kelimelerin başına "מ" (me) takısı gelmektedir.

Yani soruya şu şekilde yanıt vermemiz gerekir:

אני מישראל - ani miisrael – İsrail’denim
אני מחיפה - ani mehayfa - Hayfa'danım

Yeni kelimeler / מילים חדשות

הר – har – dağ
גמל – gamal – deve
חלה – hala – şabat ekmeği
יוון – Yavan – Yunanistan
טלויזיה – televizya – televizyon
וידאו – video
רדיו – radyo
חתול – hatul – kedi
לחם – lehem – ekmek
וילה – vila – villa
מלון – malon – otel
מיונז – mayonez
לימון – limon
ים – yam - deniz


Alıştırma 2

Diyaloğu okuyun ve yazın:

איה: מי את­
תמי: אני תמי
איה: מי אתה
מתי: אני מתי. מי את
איה: מי אני? אני?? מי אני

מי אני

מי אני? אני מינה.
מי אני? אני מתי.
מי אני? אני אניה.
מה אני? אני אימא.

זכר - נקבה / dişi - eril

İbranice’de her nesne ve ismin dişi ve eril oluşlarına göre farklı yazılıp okunduklarını öğrenmiştik. Kelime sonunda “ה” ile biten ve “a” sesi veren bir harf olduğunda bu o kelimenin dişi olduğunu belirtir.

Örneğin;

תלמיד – talmid – erkek öğrenci
תלמידה – talmida – kız öğrenci

אש – iş – erkek
אשה – işa – kadın

ילד – yeled – erkek çocuk
ילדה – yelda – kız çocuk

Fiiller – פעלים

İbranice’de her fiil, tekil – çoğul ve dişi – eril durumlarına göre farklı yazılır ve okunur. Çoğul eril fiiller sonuna “ים” (im), çoğul dişi fiiller ise sonuna “ות” (ot) takısı alırlar. Aşağıda örnek fiiller yer alıyor:

שותה – şote – içmek
רוצה – rotse – istemek
לומד – lomed - öğrenmek